Home / Blog
Home / Blog

Żydowski Belgrad – sąsiedzi, których już nie ma

Facebook
Twitter
LinkedIn

Żydzi przybyli do Belgradu na początku 16. wieku. Byli to Żydzi Aszkenazi, którzy wyemigrowali z południowych Węgier. Nieco później dołączyli do nich Sefardowie wygnani z Hiszpanii. W końcu 16. wieku to właśnie Sefardowie stanowili najliczniejszą wspólnotę żydowską w Belgradzie.

W tym czasie Belgrad był podzielony na części zwane mahala, w których mieszkały różne wspólnoty etniczne. Żydowska mahala znajdowała się na brzegu Dunaju, w dzisiejszej dzielnicy Dorćol. W tym kwarcie były wszystkie najważniejsze żydowskie instytucje – synagogi, mykwy, czyli rytualne łaźnie, szkoły, a także cmentarz.

Tradycyjne życie rodzinne u Żydów podlegało dokładnie zdefiniowanym normom. Mężczyzna był przedstawicielem rodziny, zarówno przed Bogiem jak i przed świeckim prawem. Jego obowiązkiem było dbać o rodzinę, modlić się w synagodze i występować w jej imieniu przed władzami państwowymi. Poniekąd z powodu tej roli, jaką odgrywali w życiu, mężczyźni władali kilkoma językami. W Belgradzie oprócz ladino i habrajskiego znali serbski i turecki.

Domy w żydowskiej części były budowane w stylu orientalnym, czasem z piętrem, pokryte dachówkami, z werandami, podobne do domostw tureckich. Należy przypomnieć, że Turcy zajęli miasto w 1521 roku i mieli ogromny wpływ na architekturę, zwyczaje, sposób życia.

Żydzi najczęściej zajmowali się handlem, drobnym rzemiosłem i bankarstwem co było spowodowane częstymi przesiedleniami, jakie miały miejsce w Europie. Było też wsród nich wielu lekarzy i aptekarzy, którzy nauki pobierali w Hiszpanii i byli bardzo cenionymi specjalistami.

 

Belgrad z powodu swojego położenia pomiędzy dwoma dużymi imperiami był idealnym miejscem do rozwoju handlu. Tutaj krzyżowaly się ważne drogi handlowe wiodące ze Stambułu i Sofii do Dubrownika i z Salonik do Budapesztu, Wiednia i do Polski.

Najpopularniejszy wśród Żydów był handel tekstylny, później też skórami. A w 17. wieku zaczęto też sprzedawać wełnę. Popularnymi towarami były też wosk, miedź i rtęć. Te dwa ostatnie pochodziły z kopalni na pobliskim wzgóżu Avala.

Do połowy 19. wieku żydowskie szkoły były przeznaczone tylko dla chłopców i były to szkoły religijne. Później powstawały także szkoły świeckie, gdzie mogły się uczyć dziewczynki. Jako że jednym z obowiązków religijnych jest nauka czytania i pisania belgradzcy Żydzi mieli ogromny wpływ na rozwój literatury, sprzedawali książki i sami je wydawali.

Najstarsza księgarnia, która istnieje do dzisiaj w ulicy księcia Michała, należała do Gecy Kona. Na piętrze można zobaczyć jego oryginalny gabinet.

Złotym wiekiem Żydów w Belgradzie była połowa 17. wieku. Wtedy społeczność była najliczniejsza i rozwijała się dając duży wkład w rozwój samego miasta. Po kapitulacji armii jugosłowiańskiej w 1941 roku rozpoczęła się niemiecka okupacja kraju. W Belgradzie mieszkało w tym czasie około 12.000 Żydów. Większość z nich zginęła w obozach koncentracyjnych, które powstały na terenie miasta. W maju 1942 roku Belgrad był uynany za miasto oczyszczone z Żydów.

Ślady po dawnych mieszkańcach możemy zobaczyć na ulicach stolicy. Wiele najładniejszych budynków w samym centrum to kamienice żydowskie. Do dziś istnieje także i funkcjonuje synagoga, jadyna jaka pozostała po II wojnie.

Na chodnikach możemy się natknąć na kamienie pamięci (stolperstein), które wspominają dawnych żydowskich mieszkańców. To projekt artysty Guntera Demninga, który upamiętnia ofiary nazistów, nie tylko żydów, ale też Romów, niepełnosprawnych, homoseksualistów. To osadzone w bruku mosiężne tabliczki z imieniem i nazwiskiem upamiętnionej osoby. Znajdują się przed budynkami, które były ostatnim miejscem zamieszkania tych osób. W Belgradzie jest ich kilka. W całej Europie ponad 75.000.

 

Galeria zdjęć

- Subskrybuj i obserwuj -

Najnowszy blog

30. новембар 2024.

20. новембар 2024.

18. септембар 2024.